PGS.TS Hoàng Toàn Thắng

 

Viện Khoa học sự sống – Đại học Thái Nguyên

 

Trong sản xuất trồng trọt phân bón là yếu tố hàng đầu cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết để cây trồng sinh trưởng, phát triển và cho ra sản phẩm. Với ý nghĩa ấy, phân vô cơ luôn thể hiện vai trò to lớn trong nền kinh tế nông nghiệp hiện đại của bất kỳ quốc gia nào do có những lợi thế cơ bản về hàm lượng dinh dưỡng cao, khả năng cung ứng lớn và tính tiện dụng, đặc biệt là những loại phân vô cơ được sản xuất bằng công nghệ cao, ít tạp chất. Nước ta nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, trải dài qua nhiều vĩ độ nên mùa vụ canh tác cây trồng cũng rải đều ra quanh năm. Vì thế nhu cầu phân vô cơ liên tục tăng cao qua các năm để đáp ứng việc thâm canh, tăng năng suất trồng trọt. Tuy nhiên, rất cần các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, tiết kiệm chi phí, chống ô nhiễm môi trường, bảo vệ sản xuất nông nghiệp bền vững.

 

Một trong những yếu tố lớn nhất làm giảm hiệu quả sử dụng phân bón là tình trạng rửa trôi gây ra bởi việc bón phân không đúng kỹ thuật. Phân bón khi không được cây trồng sử dụng hết sẽ hòa tan theo nước mặt chảy ra ao, hồ, sông, suối, rửa trôi xuống tầng nước ngầm hoặc bay hơi vào không khí làm ô nhiễm môi trường sống. Giữa đất trồng, cây trồng và phân bón có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Vì thế, bón phân đúng kỹ thuật là phải thực hiện “05 đúng”: 

 

- Đúng chân đất, 

 

- Đúng loại cây, 

 

- Đúng liều lượng, 

 

- Đúng thời điểm

 

- Đúng cách bón. 

 

Nếu bón phân đúng kỹ thuật sẽ tăng hiệu quả sử dụng, tăng năng suất cây trồng, tiết kiệm được phân bón và nhiều chi phí khác.

 

Nhiều khảo sát khoa học về kỹ thuật bón phân cho thấy đối với các loại cây ở chân ruộng khô, cây công nghiệp, không chủ động được nguồn nước cần phải bón vùi vào đất. Điều này làm tăng hiệu quả sử dụng phân lên đến trên 80% so với phương pháp thông thường là bón rải bề mặt. Kỹ thuật bón vùi cần đặc biệt chú ý đối với các loại phân lân, trong đó có phân phức hợp DAP – là loại phân lân cao cấp nhất hiện nay. Hầu hết các loại phân lân hiện nay trên thị trường đều không tan trong nước. Cây trồng chỉ sử dụng chất lân (P205)  khi phân tiếp xúc với axit xitric là một loại a xit hữu cơ tiết ra từ đầu rễ của cây. Axit này có tác dụng hòa tan, chuyển lân trong phân thành dạng dễ tiêu cho cây trồng hút lấy. Riêng DAP (sản phẩm của công nghệ cao) lại là dạng phân lân có đặc tính tan trong nước, cây trồng rất dễ hấp thu chất lân để cung cấp kịp thời cho nhu cầu trao đổi chất trong cây ngay từ giai đoạn nảy mầm của hạt hoặc sau khi gieo, cấy. Là loại phân phức hợp chứa 2 chất dinh dưỡng có tính chất và vai trò khác nhau, trong công nghệ sản xuất người ta phải tạo sản phẩm dạng viên có vỏ bọc để dễ bảo quản và làm giảm độ rã (tính tan) khi phân tiếp xúc với nước. Đây là vấn đề của công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ các chất dinh dưỡng trong phân, giảm tác động của rửa trôi, cung cấp từ từ nhưng kịp thời các chất dinh dưỡng cho cây trồng trong quá trình phát triển. Kỹ thuật này mang lại hiệu quả rõ rệt, do giảm lượng bón, tiết kiệm được chi phí phân bón trong thâm canh cây trồng.

 

Lân là thành phần dinh dưỡng chính cấu tạo nhân tế bào thực vật, giúp cây tăng cường phát triển bộ rễ, tăng độ cứng, tăng khả năng chống chịu đối với các yếu tố bất lợi do thời tiết, sâu bệnh gây ra. Ở Việt Nam hiện nay chúng ta đang sản xuất nhiều dạng phân lân như: lân nung chảy, supe lân và hiện nay đang tăng cường sản xuất phân lân phức hợp cao cấp DAP tại nhà máy DAP đặt tại khu Kinh tế Đình Vũ, thành phố Hải Phòng. 

 

Các kết quả nghiên cứu và thử nghiệm bón phân bón DAP ĐÌNH VŨ thay cho các dạng phân bón truyền thống khác trên nhiều loại cây trồng, đã được triển khai ở 7 tỉnh miền núi, trung du và đồng bằng Bắc Bộ, được Viện Khoa học sự sống – Đại học Thái Nguyên tiến hành trong những năm vừa qua cho thấy, việc sử dụng phân phức hợp DAP ĐÌNH VŨ mang lại lợi ích nhiều mặt, hơn hẳn các loại phân đơn khác. 

 

Nhà máy DAP Đình Vũ của CÔNG TY CỔ PHẦN DAP - VINACHEM (thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam) là nhà máy sản xuất phân bón phức hợp DAP đầu tiên của Việt Nam. Với dây chuyền thiết bị hiện đại, bản quyền công nghệ của Mỹ và Châu Âu, nhà máy đã sản xuất được phân DAP [chữ viết tắt của chất hóa học có tên Diamonium phosphate, công thức hóa học là (NH4)2HPO4] từ nguồn nguyên liệu chính là quặng Apatite Lào Cai. DAP Đình vũ có hàm lượng dinh dưỡng tổng số ở mức ≥ 61% trong đó có 16% là Nitơ và 45% P2O5 là lân nguyên chất.

 

Để nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường, trong năm qua, nhà máy đã nghiên cứu cải tiến quy trình công nghệ, điều kiện trang thiết bị… để sản xuất thành công trên quy mô công nghiệp và chính thức đưa ra thị trường phân bón DAP chất lượng cao ngang trình độ thế giới. Tính theo một cách khác ta thấy: mỗi 01 kg DAP ĐÌNH VŨ tương đương 2,8 kg supe lân + 0,34 kg đạm Urê. Như vậy, với công nghệ hiện đại, toàn bộ bã thạch cao (CaSO4. 2H2O) có đặc tính làm chai cứng đất và các loại hợp chất khó tiêu khác trong quặng Apatite đã bị loại bỏ. Điều này cải thiện được các đặc tính cơ lý của phân như góp phần làm tăng độ rã…. Trong khi đó, việc sản xuất các loại phân lân cũ không có quá trình này. Đây là thành quả của việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và công nghệ thế giới trong sản xuất phân bón ở nước ta.

 

Trong gần 3 năm (6/2012 – 12/2014), Viện Khoa học Sự sống - Đại học Thái nguyên đã khảo nghiệm liên tục tác dụng của DAP Đình Vũ trên nhiều loại cây trồng ở địa bàn 7 tỉnh miền Bắc, qua đó khẳng định một số điểm nổi trội và lưu ý khi dùng phân DAP Đình Vũ như sau:

 

- Đặc tính tự nhiên và cũng là ưu thế đặc biệt của phân DAP Đình Vũ là đặc tính dễ tiêu và có độ rã chậm (chậm tan). Nhờ cải tiến công nghệ hiện đại mà độ rã của phân tăng lên, nhờ đó mà khi bón lót trong gieo trồng ngũ cốc, hạt nảy mầm là có lân “ăn” ngay. Phân tan tới đâu, cây “ăn” tới đó, phù hợp với tốc độ hấp thụ của bộ rễ và quá trình sinh trưởng của cây trồng. Tính chậm tan cũng hạn chế được thất thoát phân do rửa trôi bề mặt và tầng sâu. Nếu bón phân đúng cách hiệu quả sử dụng lên đến trên 80% ngay trong mùa vụ đầu tiên. Độ chậm tan của DAP có lợi là nó làm tăng rõ rệt lượng lân dễ tiêu trong đất, có tác dụng kích thích hoạt động của hệ sinh vật đất, để lại lân cho cây trồng ở vụ sau tiếp tục được hưởng thụ. Tuy nhiên, có một hiệu ứng tâm lý xảy ra là khi bón phân DAP cho cây trồng ở những chân đất cao, không chủ động nước tưới, khi bới đất lên vẫn còn lớp vỏ bọc hạt phân tồn trong đất, dễ bị hiểu là phân không được cây ăn hết.

 

- Ngoài cung cấp 02 thành phần dinh dưỡng đa lượng chính là Nitơ (16%) và P2O5 (45%), phân DAP Đình Vũ còn cung cấp một số yếu tố trung, vi lượng ở dạng hoạt hóa rất hữu ích với cây trồng như: S, Mg, Fe, Mn, Si, Ca, F… Các thành phần trung, vi lượng bổ sung này có vai trò quyết định đến quá trình hình thành chất diệp lục, thúc đẩy quá trình trao đổi chất và năng lượng của thực vật, góp phần tăng chất lượng nông sản, đặc biệt có hiệu quả rõ nét đối với các cây lấy củ, quả, lá, hạt.

 

- Là phân phức hợp N-P lại có chất lượng cao ngang thế giới, DAP Đình Vũ cung cấp cân đối và kịp thời dinh dưỡng cho cây, làm cây khỏe, tăng chống chịu nên giảm áp lực phun thuốc BVTV. Điều này đáp ứng tốt cho nhu cầu sử dụng phân bón trong sản xuất nông sản an toàn theo tiêu chuẩn VIETGAP hiện nay, nhất là khi Chính phủ đã chủ trương khai thác thế mạnh của kinh tế Việt Nam là sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại.

 

- Với đặc điểm là chất trung tính, phân DAP Đình Vũ không hại cho da tay người lao động và được dùng để bón trên mọi chân đất mọi loại cây trồng ở Việt Nam. 

 

- Phân DAP Đình Vũ đặc biệt hiệu quả trong việc dùng để bón lót, vì nó cung cấp Nitơ  và Phospho cho cây trồng ngay khi cây nảy mầm hoặc đâm chồi, giúp cây sinh trưởng kịp thời và tăng sức đề kháng chống lạnh. Lúa vụ xuân ở miền Bắc khi bón DAP Đình Vũ ít bị chết rét so với bón lót bằng phân lân khác. Với cây chè ở miền núi phía Bắc, bón phân DAP làm nâng cao kết quả thâm canh cây chè vụ rét trong điều kiện có đủ nước tưới.

 

- Do đặc thù về công nghệ, trong quá trình sản xuất toàn bộ những tạp chất có hại, gây chai cứng đất trồng, đặc biệt là thạch cao (CaSO4.2H2O) đã bị loại bỏ nên việc sử dụng DAP Đình Vũ sẽ giảm được lượng bón, công vận chuyển, công bón phân cũng như loại trừ về cơ bản những yếu tố gây hại với môi trường.

- Được sản xuất trên dây chuyền công nghệ tiên tiến, hiện đại, lại có hệ thống quản lý chất lượng đạt tiêu chuẩn ISO, có phòng kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm đạt chuẩn VILAS -17025…  Toàn bộ các khâu từ chuẩn bị nguyên liệu đầu vào, kiểm soát quy trình sản xuất cho đến khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm cuối cùng đều được kiểm soát nghiêm ngặt. Chất lượng sản phẩm phân bón DAP Đình Vũ vì thế, luôn ổn định.

 

- Khi bón DAP cho những vùng đất bị nhiễm phèn cần chú ý bón thêm vôi để nâng cao hiệu quả, tưới đủ nước để phân tan chậm nhưng tan hết, giảm tổn thất do bay hơi.

Tuy nhiên, để có căn cứ đầy đủ có tính thuyết phục cao, rất cần sự đầu tư nghiên cứu sâu hơn để cải thiện độ rã của phân, xác định mức bón, cách bón và những tác động qua lại giữa bón DAP với thay đổi tính chất đất cũng như chất lượng nông sản./.